0
ZIUSA ii thusiamna tawh US ka tun zawh kha 7 hong phata aa kagen ka suutnop zong hong tam simta hi. Tutung in adiak in US pai ngei nailo tading in US ah College/University sangnaupang te' khuasak zia ka muhkhak sunte kong suutnuam hi. A vuicing bel hi hetlo hi. Zolai in hihdan simkha ngei nailo kahih man in mailam ah agelh tading in a noptuam khak leh cihna kawm zong hi.

Siamsin
     Kawlgam ah Siamsin Kipawlna ih cih nak leh College/University Student te' kipawlna hipah ahih man in hiah zong Siamsin mah kong cipah ding hi.

Siamsin Suah Theihna
     Kawlgam vaigam ah Siamsin suah theihna ding in tan 10 zawh loh aphat mawh mah bang in hih USA ah zong High School zawh loh phamawh hi. Amau bel tan 12 ci uh hi. India dan mah in tan 1 kum khat sin teekteek kullo aa zawh zahzah akahto ahi hi.
     Naupang kha 18 pan in kum 5 dong LAB School (laboratory school) ah ki kahsak thei a tua khit ciang in tanlang akipan pan ahi hi. LAB School pen kumpi sang omlo a sangsap zong tam mahmah hi. A hoihte kha khat $500 kim bang tung a tuazong ngah hak hi. Tua LAB School akah sung un asia te'n hoihtak navil uh aa hih pa/nu in bang  uuk hiam bang kiva hiam cih na encik uh hi.
     Tanlang pan tan 12 dong kumpi sangah ih kah nak leh sum beilo hi. Tua sungin lai ih siam aa piltung tuanna ih neih leh Siamsin ih suah ciang in mihau te'n scholarship hong pia ding uh aa, lai ih hat kei leh tan 12 tung siah kahtohna ding sum tambei lua ahih man in hamsa mahmah hi.

Kent State University
     Hih sang pen Ohio state bek thamlo USA gambup ah amin nei sangpi khat ahi hi.
     1910 kum in kiphuan aa 1970 kum Gambup Siamsin Lungphona pan in tuni dong hih sangpi in minthan lawh hi. Hih thu anuai ah ih suutkik ding hi.

Tulaitak hih sangpi ah sangnaupang te pen:
- Gam 122 pan a kah uh hi aa US gam state 50 bup pan zong kah hi.
- kum 1na pan final kikal mi 22,528 kah hi.
- Master kah 6,454 pha hi
- Doctrate programme 23 pha hi
- 280 majors/minors om hi
- Sangsia 2,851 om hi.

Laitan Lawh Zia
     Kawlgam vaigam tawh kibang hetlo in American te'n:
- First year te Freshman ci uh
- Second year te Sophomore ci uh
- Third year te Junior ci uh
- Final year (Bachelor level) te Senior ci uh
- Master pan atungsiah te Graduate ci uh hi.

Sum Bei Zia
     Hih sangpi ah tukum tuition fee pen hih state sung pan pai ahih leh $ 24,012/ hi aa amun dang pan ahih leh $ 24,372/ hi. Tuition fee bek hi aa laibu man nangawn kihel lo hi.
     Bawda (hostel/dorm) sap pen kha khat $500 val vive hipian hi. Mi tawh ih sapkhop theih leh tawm bei zawdeuh ding hi.
     Nek leh dawn aa kipan sum beina tuamtuam tam mahmah lai ahih man in Zomi te bang scholarship ih ngah kei leh kah zawh pak ding hilo hi.

Sangte Pan Zomi te' Sumzon Zia
     Hih sangpite aa Siamsinte pen atung aa ih gensa mah bang in atamzaw mihaute' tate ahih man in sum tam mahmah hi. Asia lam pan aa hong kahte diakdiak bang hau phadiak uh hi. Tulaitak bang Sen leh India pan tam phadeuh hi. Hih Asia mite' duh theih deih theih ding pen Zomi te'n thei mahmah ahih man in hih sangpite ah sai ahongkha Zomite pen aki eeng mahmah ahi hi.
     US ah sang aa saihong kha Zomi katheih 3 om hi.
1.  Pu Zogam Mungno
     Bowling green, Kentucky State
2.  Pu Gregory Kapsuan Ngaihte
     Stillwater, OK state
3.  Pu Andrew Pau Lian Nun
     Kent, Ohio State

Hih 3 lak ah Kent khua kapai laitak in Kent State University sanghon ni tawh kituak lian ahih man in Pu Andrew Nunpi' thusiamna tawh kava veel kha aa ka muhkhak sunsun kong hawmsawn nuam hi.

Aminthang sak May kha
     Hih sangpi pen 1970 kum May kha ni 4 ni aa kipan in hong minthang mahmah hi. Bang hang hiam cih leh:
     1968 kum in Richard Nixon in "Vietnam gal beisak ding hi'ng" cih paulap ahih man in US kumpi kitelna ah hong zo hi.
     Gal abeisak tanak sangin 1970 kum April kha 30 ni in "Ih galkap te'n Combodia simh kipanta hi" ci'n hong tangko sawnsawn ciang in mipite heh mahmah aa azingciang ahi May kha ni 1 ni aa kipan in Siamsin te'n zong lungphona kipan pah uh hi.
     Siamsin lungphona ong nasia tektek ahih man in May kha ni 4 ni tak teh hih Kent sangpi huang sung aa Siamsin lungphote galkap te'n thau tawh kap mawk uh aa mi 4 si in mi 9 liam hi. Tua aliam 9 lak ah 1 akhantawn in poi hi.
     Hih Siamsin 4 te' sihna hang in American te' tangthu ah akhatveina (tuni ciang omkik nailo) Gambup Lungphona nasia tak in hong piangkhia hi.
     Hih lungphona ah Siamsin million 4 val kihel hi. Sangpi 850 kikhak hi. Sangsia 175,000 val te zong lungphona ah kihel hi. May kha ni 9 ni in Washington DC ah Siamsin 150,000/ val in lungpho ahih man in Richard Nixon leh Henry Kissinger te white house sung ah ki kalhcip in athuapthuap in kicing hi.
     Vietnam aa American galkap tampi te'n Cambodia simh ding nial uh hi. Galkap pawlkhat in zong lungphotna nei uh hi. 1970 kum May 16 Arm Force Day mun tampi ah ki bawl ngamlo hi.
     Congress in zong tu aa kipan US President in congress ii thukimna omlo pi in gal sim thei nawnlo ding cih thukhun thak bawl pah hi.

     Hih bang thuteng hang in tuni dong hih Kent State University minthang vanghvangh hi.

Sang Huang Sung Vakna
     Tuni August 25 ni pen Move-In Day ci uh aa eilam bang hileh sang ap ni ahi hi. Muntuam gamtuam pan in apuanlom tek uh tawh sang zuan neetnaat uh hi. Anu apa api apu te un kha ngei ngai uh hi.
     Pawl khat te' maitang ka etciang in lung himawh tuak mahmah uh hi. Mithak hi khakngel ding uh hi. Pawlkhat leuleu bel lawp tuak mahmah uh hi. Alawm agual amun lui atual lui teng tawh kimu kik ding ahih man in lawp tuak uh hi. Mithakte bel inn tawh kikhen cilna khawng hiding ahih man in lunglen tuak phial uh hi.
     Amau uuk dan tek kizui in kipawlna neitek uh aa hih sangpi bup ah Siamsin Kipawlna 400 val om ci hi.

Bawda (hostel/dorm) ah om akullote:
- kum thumna ciang atungsate
- hih sangpi tawh tai 50 val kigamla lo ah anu leh apa tawh a om khawm hi ding
- kum 20 val khin
- zi/pasal nei khin
- tanei napi pasal/zi neilo
- galkap
Hihte lobuang Bawda ah om kul hi.

Lukhu Nelkai
     Lukhu nelkai/degree ngah theihna ding in lai teng zawh ban ah tangthakuan (vonlunteer) kul teekteek in. Vonlunteer bang mun teng ah kisam cih lai kisuang aa ei' uuk nam ahih nak leh siauh pah ding hih tuak hi. Sanghuang sung aa nasem khempeuh sangnaupang vive hipah hi. Amau' uuk tek asem uh hipah hi.
Mawtaw pikel semtawh, palik sem tawh, van zuak tawh, lai hawm tawh, namtam mahmah hi.
     Company pawlkhat in zong nasep zonna leh van lahna in nei uh ahih man in thupi zuazua mahmah hi.
     Tukha 20 ni in lukhu nelkai anuai aa bang in pia uh hi.
- Bachelor 917
- Master 440
- Doctrate 75
- Educational Specialist 23

Siatna
     National Survey on Drug Use and Health te'n 2011 kum pan 2014 kum kikal a kancianna vuah  Siamsin 1.4 million in zu ne aa 703,000 te'n kanza tep ci hi. Cocaine leh guihtheih khamtheih tuamtuam zong tam mahmah hi.
     Nulepa paktatna zong tam mahmah ci hi. Siamsin numei khat in agenna ah "Ka ompih ka lawmnu in a lawmpa hong ciahpih pahpah mawk in tua mahmah nawngkai salua ing" ci hi.
     California University te' kancianna ah tulai Siamsin atamzaw te'n
- neih kibang kiteenna thukim uh
- nau bawlkhiat theihna thukim uh
- kanza suakta tak aa teptheihna deih
- gamdang ah gal va sim nawnlo ding cih deih

Ci hi. Bek thamlo in Siamsin 29.5% in biakna nei nawnlo ci hi. Siamsin khangthak tampi in biakna lunglut nawnlo ci hi.
     Gamvai alunglut khang ci hi. 2008 kum kiteelna ah Barack Obama in khangno 66% ii vote ngah in tangthu thak khat at hi.

Thukhupna
Khang khat sung in hih bang aa sang kahkhate hampha kasa mahmah hi. Kei ka kahkhak loh hang in America ah Zomi tampi in hihdan nunnuam nawkkha ding cih ka ngaihsut ciang in ka lungdam veve hi.

     Thukhat ah bel ahoihna a om mah bang in asiatna zong om veve ahih man in Zomi nu leh pa te'n theih huai leh ngaihsut huai ding in ka um hi.

Ka laigelh anoptuampih khat peuh a om leh ka lungkim mahmah ding hi.

Lungdam
Mung Laan Thang
Tawmvei USA

Post a Comment

Ngaihsutna hoih thei penpen tawh a nuai ah Comment na pia zel in maw Sanggam. Laigelh mite thapia in, mi a tampipi te muh theih dingin na Share kawikawi in. Lungdam.

 
Top