0
-Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau

Piancilna 4:1-10
1996 kum in Samuel P. Huntington in a gelh The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order cih New York ah kikhah-khia hi. Tua laibu sungah leitung civilization tuamtuam gen penin nei hi. Tua a gente hang mah in kigal bawlna hong om ding zong na genkhol hi. Tua civilization i gen ciangin a tamzaw biakna tawh kikhen thei lo ahih manin a tawpna ah biakna hangin kigal bawlna piang ding hi, cih ngaihsutna na gelh khin zo hi.


1999 kum in Eastern Mennonites University, Virginia ah kha thum sung Summer Peace Building cih American Baptist-te thusiamna tawh ka kah hi. Tua lai-ah nipi kal khat sung ka thusin uh Religion as a source of Confict (Biakna kigal neih kipatna) ka phawk kik hi. Tua thusinna hong hilh ka siapa uh Rabbi Mark Gobin, Israel mi hi a, Washington DC ah teng hi.Ama tung panin leitungah biakna kigal bawlna leh kidona in kizang toto ahih lam ka mu uh hi. Crusaders-te bangin Jerusalem panin Muslimte nawhkhiat ding leh thahlup ding amau tup hi a,
tua bangin kuamah itna nei loin na that takpi uh hi.


Apaisa kum 2015, January 7 ni-in Muslim thautawite’n Paris khuapi a Charlie Hebdo offce ah lutin mi 12 that uh a, mi 11 tak liamsak uh hi. Bang hangin hih thukizakna phualpi a semte kaplum uh hiam cih leh kamsang Mohammad tua Charlie Hebdo thukizakna ah tam veipi cartoon in a khel nono tawh a suah manun zadah uh hi. France mite ngaihsutna ah biakna leh civilization suakta takin zat ding hi a, tua bangin a kigelh ciangin zahkona hi loin thu theih nading leh khantoh nading lametna hi. Ahi zongin Muslim thautawite’n a biakna makaipa uh kisimmawh sak ciin ngaihsun ahih manin thuak haksa sa uh hi. Biakna hangin kithahna piang cihna hi.


CAIN LEH ABEL, AMAu KIBATNA: Amau unau kizopna ah mawhna hong gahsuahpah a, leitung ah unau kikal buaina masa pen hi ding hi.A kibatna uh bangzah hiam ensuk masa ni.

(i) Unau sanggam pasal tuak ahi uh hi.

 (ii) Biakna dingin Pasian mai- ah piak ding hong tawituak uh hi.


(iii) Amau nasepna tuak panin hong tawi uh hi.

 (iv) Akibang Pasian khat tungah biakpiakna pia uh hi.


Dr. Dee Haan in Radio Bible Class laibu ah Cain nasepna leh Abel nasepna tawh kisai hih bangin na gen hi. Pasian gelna ah mihingte hong pungin, leitung luahsuak ding ci hi. Tua hangin kithehzak ding, kikhenzak ding Pasian gelna hi a, mihing gelna pan in mun khatah tengkhawm ding, kikhen lo ding cih hi. Tua hangin Cain in lokho nasep sem a,Abel ganhing tuu kempa ahi hi. Amau nasep i ngaihsut ciangin siatna leh hoihna om tuam lo tawh kibang hi.


Ahi zongin Dr. Haan genna ah, Pasian in mun khatah tengin, khuasat ding deih masa loin amau leitang mai-ah khangin, pungin luah dim dingin a gen laitakin, lokhopa in mun khat bekah tengsuak ding ngim ahih manin Pasian in ama lunggelna lungdampih lo hi. Abel ahih leh tuucing ahih manin vak kawikawi pai kawikawi ding nasep hi a, tua bang gamtatna Pasian deihna hi, ci hi. Tua hangin Hebru laigelhpa in Abraham, Isaac leh Jacob dongin puanbuk sungah teng cih ciamteh hi (11:9). Bang hangin puanbuk sungah teng uh hiam cih leh amau pai koikoi hi cih a kitheihna hi.


CAIN BIAKNA: Anaupa Abel biakna tawh kibang lo biakna hi a, tuni dongin ama biakpiakna in pahtakna, ettehtak na cing lo hi. Cain i biakna i gen ciangin tawm i muhpak theih hi bang hi.

(i) Upna tawh kihel lo biakna hi. Leitungah upna tawh kigawm lo biakna na tam mahmah hi. Hindute upna bang i et ciangin upna sangin lauhna hizaw hi. Lauh manin biakna pen Pasian deihzia biakna hi lo hi. Pasian i biak ciangin upna tawh ahih kei leh na biakna Cain biakna tawh kibang kha ding hi (Heb 11:4).

(ii) Gah masa tawh biakna zong hi tuan lo hi. Pasian in gah masa tawh biakna na lamen hi (Siam 23:10-14, Pau 3:9-10). Cain in lokhawhna panin gah masate na pia lo hi kha ding hi.Ama ut bang leh deih bangin na vaihawm a, ama hoihsak bangin Pasian na bia hikha ding hi. Eima hoihsak bangin biakna pen Pasian hoihsak tawh kituak lo hi (Isai 55:9).

(iii) Pasian tawh kizopna nei lo biakna hi. Pasian tawh kipawlna nei lo biakna ahih manin biakna dangte tawh zong kilamdanna nei lo hi. Khristian kici tampite zong Jesu sunga Pasian tawh kizopna nei lo i hih leh Buddhist biakna biate tawh zong kilamdanna om lo hi.

(iv) Hazatna, lungdamna om lo biakna hi.Asanggampa nangawn lungdampih lo, hazatna tawh kidim biakna hi. Tuhun ciangin ei zong midangte pawlpi khawng hong khanglo, hong lawp, hong hatzawk ciangin hazatna leh lungdampihna om lo a hih leh Cain biakna tawh kilamdang lo hi kha thei hi.

(v) Sisan tawh siksan lo biakna hi. Cain biakpiakna sisan zang loin ama sepsa tawh Pasian hong bia hi. Abel in a tuuhon sung panin a piang masa tawh Topa na bia hi. Sisan siksan biakna ahih manin Topa Pasian in na sang hi. Ahi zongin Cain biakna sisan kihel lo, ama sepsa tawh Pasian mai zonna ahih manin san taak lo biakna hi. Eima khut tawh sepna pen san taak lo biakna hi (Heb 9:22, Eph 2:8-9).

(vi) Biakna tawh kizom mi thahna hi. Biakna panin Cain lungkim loin inn ciah hi. Abel ahih leh biakna a piak zawh ciangin lungkimtakin ciah hi. Tuni dongin biakna siksanin kithahna, huhamna, mi dangte muhdahna in kizang hi. Cain biakna tawh kilamdang lo cih theih ding hi.


HIH THu PANIN I SIN DING: Sin theih ding thu tampi a om hangin ka gen nop bulpi pen thu thum khawng ahi hi.

(i) Biakna a taktak leh a taktak lo om hi.Abel leh Cain biaknate i et manin Amalekte a zawhna uh hangin biakna tau khat phut a, a min dingin ‘JEHOVAH NISSI’ a phuak hi. Nissi=Dial/ Laan kidona ah zawhna a pia Topa ahih manin “Topa’ Dial Kisang Tawi” cihna ahi hi.

Na khempeuh-ah matutna, gualzawhna i neih theihna dingin mihingte kisang tawi masa loin Topa i sang tawi masak ding a thupi penpen ahi hi. A sim khempeuh Topa’n thupha hong pia hen.

Scr: LUNGDAMNA AW,  MAY 2016

Post a Comment

Ngaihsutna hoih thei penpen tawh a nuai ah Comment na pia zel in maw Sanggam. Laigelh mite thapia in, mi a tampipi te muh theih dingin na Share kawikawi in. Lungdam.

 
Top