0
I Thei Khin Tek Hiam?
By: Dr. Man Sian Dim
MBBS, Mgy

          Cidamna pen Pasian hong piak thupha ahi hi. Cidamna pen Pasian khut sungah om a, cidam nading in zong Pasian kiang ki ngenciat hi. Tua hi a,cidam nading ei mihing lam pan i theih ding,i zuih ding thu tampi om hi. Tua te lak pan pawlkhat ki kum dih ni.

1.    An Nek Dan
Ei zomi te’n annek pen thupi ngaihsut khol lo hihang. Zingsang kiallap pen ahi thei bang in aom khat peuhpeuh ki ne pakziau thei hi.Ahi zong in zingsang i thawhtuung in i khuak pen tha(gucose) kisam mahmah hi. Tua ahih man in tha apiangsak an leh tui te zingsang kiallap in zang leng i khuak ah tha in pai ahih man in thu ki ciamteh zo in i lungsim manlang, lungsim thahat hi.Kiallap nekngei lohna in asawt ciangin khuak ciimlohna piangsak thei hi. Tua ahih ciang in a pilnuam, a ciimnuam akua maciat in zingsang kiallap pen athupi pen a i ngaihsut ding kisam hi. Mi atamzaw in nitak an ciangin ki thupisak zaw leuleu a, annek khop, inn thunget ,pawi cih bang dan te ah nitak mah kizang phadiak hi. Ahi zong in nitak annek khit ciang in nasep luat ding om nawnlo aa, ihmut ding bek hita zaw ahih man in an i nekna pan apiang tha te pen val zihziah hi. Tua te pen i ci nuai ah athau (fat) in ong kikhol ahih man in thau luatna (obesity ) ong piangsak hi. Tua ahih manin annek dan ding mipil te in anuai abang in na ci sese uh hi. “Zingsang kiallap pen kumpipa bangin ne in,(A lim theithei ne ding)

-       Zingsang an pen mihaupa bangin ne in (Tha om theithei,tampipi ne ding)

-       Nitak an pen mizawngpa bangin ne in”(Tawm nek ding)

 2.    Ki Sil Dan
            I ki sil ciang in i lu pan thakhat in ki buakpah ding hilo hi. I nuai lam panin i khepek, i tan cihbang in atunglam dong damdam ta in buak toto leng hoihpen hi. Tua dan i ki buak ma in i kam ah tui muam leng tui ki buakna hang in a piang i sung a a sa ,akhu te i mit ah atung loh nang in dal hi. I lu i sawp khit ciangin zong huihmutna nuai ah tu kei leng hoihpen hi. Banghang hiam cihleh i bilnung ah abawk ahi “mastoid process” sungah aom nerve pen avot tamthuak lua leh ong kisia ahih manin mai langkhat soihna piangsak thei hi. Hih pen pumzaw (ေလၿဖတ္) tawh ki khial thei hi.Pumzawtna pen amah leh amah hoihkik thei lo a(atam zaw), ahi zongin mai langkhat a sawite pen kalkhat khit khawngciang amah leh amah in ong hoihkik ding hi.Tua bang apiang loh nangin lusawp khit tungin huihmutna nuai ah tut/lut loh dingin kikem tek ni.

3.    I mai ah tangsiat , meima ong po ciang
I kam gei, i nak kiim leh i tal te ah tangsiat ahih kei leh meima ong po a leh ki dophuai mahmah hi.I khut a nin piitawh tua meima, tangsiat te khoih in saalsaal leng guu lut thei hi. Tua guu te pen khuak sung dongah tung thei hi. I mai nuai a nerve sung ah lut in tua pan i khuak ah tung a, sihna dong piangsak zo hi.Tua ahih manin i mai ah meima aom ciang in kidophuai mahmah hi.

4.    I Ihmut Ciang
Ihmut ciangin meitang nuai ah bek a ihmu thei mi pawlkhat ki ommawk hi. Melatonin a cih hormone pen a mial ah i om ciang bekin piang hi. Tua in ihmut hongnuam,  ciimsak hi. Meitang nuai ah a ihmu te sung ah melatonin piang theilo hi. Melatonin tawmna in cancer zong piangsak thei hi. Tua ahih ciang in zan i lup ciang meimit ding, ahih kei leh mei atang pha lo bek aa vak in lup theihding ki sintek ciat ni.

Source :
Ciimnuai Vontawi Siamsin, Magway
10th Anniversary Magazine,2013

Post a Comment

Ngaihsutna hoih thei penpen tawh a nuai ah Comment na pia zel in maw Sanggam. Laigelh mite thapia in, mi a tampipi te muh theih dingin na Share kawikawi in. Lungdam.

 
Top