0
Nau khaam na i cih ciang in numei leh pasal omkhopna kideek nahang ahi lo , adang daan (methods) tuamtuam tawh tawlkhat sung nauneih theihloh nang ahih kei leh khantawn in nauneih theih nawnloh nang in ki dalna ahi hi. (Prevention of conception by methods other than abstinence from coitus)
A masa pen in ah nau khaam na thu kong gelh ma in ah thuumna ong nei masa nuam ingh. Hih a nuai aa nau khaam dan te pen leitung pilna tawh (cidamna lam aa mipil ten’) aki zong khia ahih ciangin Pasian thu (upzia, sandan pawlkhat) tawh a kituak kei khak zenzen leh nong theihsiam ding uh ong thuum nuam masa ingh. Tua ahih man in leitung pilna (cidamna lam ah mipil siavuan) te ngaihsutna bang in ong gelh ka hi hi.

Naungek (fetus) ong piankhiat na

Naungek (fetus) khat pen pasal te ii a sperm (numei tawh omkhop ciangin asuak tui) leh ovary (numei nauneih na cii suahna) aki gawm ciangin apiang ahi hi.Tua ahih ciangin pasal leh numei khatvei bek omkhop(lupkhop) na hangin zong naungek piang thei in , ahih hangin sperm leh ovary aki muh kei leh tamveipi omkhop(lupkhop) hangin zong naungek piangtuan loding hi.

Banghang in nau kikhaam sak/hiam?


A nuai aa thute hangin nau ki khaam (sak) hi. (Indication)
  1. Mimal akhan ( a tam) luatloh nading(Limiting the population)
  2. Nau hal na ding(Birth spacing)
  3. Kum tawm mahmah laai in pasal anei te ading (Early marriage)
  4. Kum tam khitciang in pasal anei te a ding(Later years of marriage)
  5. Nau suahna tawh aki sai/hang a apiang natna anei te ading(Previous obstetric complications)
  6. A kumlui natna anei te ading (Chronic systemic disease in women gtn. Zunkhum,sikhang natna..)
  7. Nau anei nuam nawnlo te ading (On request)
Nau khaam dan a tuam tuam te:
  1. Zatui tawh nauneih loh nangin kidalna.
  2. Naubu sungah vankhat koih in kidalna gtn.IUCD(Intrauterine Contraception Device)
  3. Condom (barrier) te zang in kidalna
  4. Numei leh pasal omkhop hun ding limtak in geelkhol in nauneih loh nangin ki dalna
  5. Khantawn nauneih nawnloh nangin bawlna(Vasectomy , female sterilization etc.)
Zatui tawh nauneih loh nangin kidalna
(i) A hoihna (Advantages)

Oestrogen & progesterogen zatui te ki zang hi.Hih zatui te pen hoih mahmah in zong tawm man mahmah hi.Hih zatui te dawnna hangin ahoihna tampi om hi.Numei te ii ngeina (menstrual cycle) apian ciangin ana theizel te zong noptuam sak hi.Naubu cancer zong piangsak lo tuam hi.Taangsiat tam anei lua te inzong hih zatui te ki zangthei hi.

(ii) Ahoih lohna (Disadvantages)

Hih zatuite nekna hangin ahoihna tampi aommah bangin ahoih lohna zong tampi mah naom hi. Tuate in gtn. Lutang natna,luaksuak na, thauna, nawinatna,nawigolna,sikhang natna, lungtang natna leh cancer atuamtuam te piangsak thei hi.
Hih zatuite pen naunawi apia laite,agai (naupaai) laite,sikhang natna aneite,za atep lua te,sikhum/zunkhum natna anei te in zang theilo hi.Tuhun ciangin zatui hoih nam tuamtuam (side effects atawmzaw) omta aa, cidamna lam aa siavuan te tawh kikum khawm in nang aading in ahoih pen/aki tuak pen zatui na zangthei hi.

2. Naubu sungah vankhat koih in kidalna gtn.. IUCD

Plastic ahih kei leh Copper tawh akibawl vankhat naubu sungah kikoih hi.

(i) Ahoih nate (Advantages)

Naubu sungah sauveipi ki koih thei in numei ii pumpi zong bangmah cisak lo hi.Tawm man mahmah in naunawi apia lai nu te’n zong zangthei hi.Zatui nek mangngilh cih bang omlo in pumpi tawh ki lemlohna khatpeuh aom aa leh zong ki lakhiathei kikpah hi.

(ii) Ahoihloh nate (Disadvantages)

Naubu sungah om ahih man in pawlkhat in nuam salo hi.Numei ngeina(Menstruation)apai ciangin zong nidang sang in tamzaw kha thei in,a taai uh zong nidang sang in naa zawkha thei hi(dysmenorrhea).I kamsiat leh naubu sung aa van akikoih pen kitam thei hi.Atam pen kum nga ciangbang kizang thei in,kum nga acin khitciang in athak khek ding kisam hi.

(3) Condom (barrier) te zang in nauneih loh nangin kidalna

Condom pen pasal te ii zat leh numei te ii zat ci’n namnih om hi.


(i) Ahoih nate (Advantages)
Condom pen tawmman mahmah in,zong mun khempeuh ah kipua thei hi.Azatdan zong baih mahmah in,numei leh pasal omkhopna hang in aki lawhthei natna te zong dalzo hi.(100% bel dalzo lo hi).Naubu cancer pianna tuamtuam pan zong dalzo hi.

(ii) Ahoihloh nate (Disadvantages)
Condom zat laitak in kikek thei in, tuapan natna tuamtuam te kilawh thei hi. Khatvei aki zangkhin sa condom pen ki zangkik thei nawnlo hi. Zatkik ding zong hi nawn lo hi. Pawlkhat te in condom zang nuam pha lo uh hi.

(4) Numei leh pasal omkhop ding hun limtak in geel in nauneih loh nangin kidalna
Numei leh pasal omkhop ding hun limtak geel in naukhaamna pen zatui bangmah nek kul lo in adang atuamtuam te zong thuah kul lo hi. A thupi pen in anumei nu in a numei ngeina aneih hun limtakin ciapteh kul in, tuabek thamlo khasim aneih hunding ciangin mantak in aneih kul hi. Khakhat sungin numeingeina neizel,neilo zel cihdan khawng ki ngah lo hi. Numei ngeina mantak anei mikhat ahih leh a numei ngeina aneih ma ni sagih leh aneihkhit ni sagih sung pasal tawh omkhopna hangin nau kinei theilo hi. Ahih hang in 100% bel (dal/khaam) hilo hi.

(5) Khantawn nauneih theih nawnloh na’ng in bawlna (Vasectomy, Female sterilization)

Hih a (5) na pen siavuan te ii bawl/sep ding ahih man in adangte bang in hong hilhcian nawn kei ning.

Hih atung aa thu te ii et ciangin,nau kham dan atuamtuam om in koi hoihpen cihbang tu ciangciang omzo nailo hi. Siavuan te tawh kikum in, ei aa dingin ahoihpen/eitawh akituak pen namkhat tel in naukham theih ahihi. Cidamna lam aa asin siavuante tawh limtak in kikumkhawm in limtak in naukhamna hangin naupangte (aom sa/ahong pianglai ding) leh naupang te ii nu te’n alam dang in cidamna hong ngah ding uhhi.

I tate, i zite hong cidam leh innkuan hong nop mahmah ding aa,innkuan khempeuh hong cidam leh ii minam hong cidam ding aa ii minanmhong cidam ciangin ii gam hong cidam ding hi. Zomi (Chin) te khempeuh acidam ding in Topa’n thupha hong piaksak ta hen. Amen –

Sang Pi (KSP), Ciimnuai Vontawi Siamsin, Magway 2013

Post a Comment

Ngaihsutna hoih thei penpen tawh a nuai ah Comment na pia zel in maw Sanggam. Laigelh mite thapia in, mi a tampipi te muh theih dingin na Share kawikawi in. Lungdam.

 
Top