Tongsan Weekly journal Lom 4, Hawm 10 na aa, hih thulu tawh kigelh lai sunga pawl khat, ka lungsim hong khoih kha ahih manin, tawm k’ong kuppih nuam hi. Politics tawh kisai tampi a thei cih bang zong hi lo napi’ng, ih gam leh ih nuntakzia hi bang mawk pen, ong ki gen bangbang aa um pahpah ding ihih manin dahhuai sa aa ong gelh ka hi hi.
Gam ki-ukna constitution a kibawl ciangin, mipi thukimna vote kila aa a kibawl bek hi-a, tu-a ih zat ding “Gambup thukhun bulpi-2008” pen suakta tak-a mipi’ thukimna tawh kibawl hi masa lo pah himhim hi. (A kibawldan pen thuuk gen nai kei phot ni.) Ahi zongin, hong ding mite leh ki-ukna nuai-a om mipite’ kikal-ah ki-ukna, thukhenna leh thukhun bawlnate a lemtaang dingin bawl kul hi. Hih “Gambup thukun bulpi-2008” pen galkap kumpite’ deihna bek tawh thatang suanga a kikipsak cih ih phawk ding kisam ka sa hi. Thukhun-ah kiteel kullo teeltuam tangmi a kihel thei gam icih-te en le hang, government leh constitutional monarchy a neikhawm gamte hi-a, ei’ gam aa kumpite pen dictators bek hi-in, monarch hi lo ahih manin, mipi’ teel kullo teeltuam cih pen aneih theih nading thu om lo hi. Gtn-in tangtawng pek aa kipan leitungbup-ah a minthang, gam-ukna a nei England kumpinu leh tuazah aa minthang lua ahih loh hang’ a tawntunga gam-ukna thunei ih veeng Thai kumpipa cih bang longal in teeltuam taangmi nei thei lo hi. Brunei pen ukpi thuneihna tawh a ki-uk gam hi-a, ukpite’ teeltuam tangmi a kikoih thei hi. Tu-a ih galkap kumpite pen thau tawi-a, ki-ukna power a latawmte ahih manin, teeltuam tangmi cih bang neih theih nading thu om vet lo hi. Ih Kawlgam(Union of Burma) leh ih Zogam pen hih galkap kumpite’ apu apa’ khanga kipan a thuneih theihna gam uh hi lo hi.
Tua ban-ah hun khat lai-in, Kawlgam sunga om minamte pen ei le ei a ki-uk minamte ihih manin, ih gam tek-ah kiteeng hi-a, leitang hoih leh leisung sumpiang anei gamte kizuan-in, a khangto zawdeuh a khuamu zawdeuh-te zong a gam tek pan un pusuakkhia uh hi. Zogam-a an piang pen Zomite’n ih kham zo kei lai-a Zogam-ah leisung sumpiang ih nei kei hi. Tua ban-ah mipi’ om theih nading leh mipi’ nasep neih theih nading sang thupi khawng factory khawng ih nei kei hi. Mite sangin khuadak hakzaw ihih manin, ih pusuakkhia kei hi. Tua ahih manin ih gam-ah mi ong teeng lo-a, ei bek mah sawt a teeng pen ihi hi. Galkap kumpimasa in hong aa kipan kumpi nasem ki tam-a, mun tuamtuam kipuak kawikawi ahih manin minpua lo mite ut lo pipi-in, ih gam-ah tawm hong tung panpan ahi lai hi. Union system deihna tawh hi zaw loin, minpua lo ih gam-a ong tung kumpi nasemte pen amau’ ut amau teel tawh hong pai hi peuhmah lo uh hi.
Sum zat, sum ngahna tawh kisai bang pen, tuazah-a sum bei nadinga ih gam a kipuahna om het lo aa, minpua lo kumpi nasem, galkap tampi ong koih man u’a khasum piakna khawng hi lel dingin, ka um hi. Ih gam ong kipuahsak hen la, sang hoih pipi khawng, factory lian pipi khawng ong koih le uh, mundang-ah sum zong paai zongin, ki paikhia peuhmah lo ding hi. Self–sufficiency ih neih sunsun ih buh lei omna ih gam nangawn a thu om het lo-a, a khuaphawk keei lo ih phaitamte’ kiangah hong piaksak dih zen bang pen, ngaihsun thei le’ng a na mah hi cih ding lohngal bangmah om kei. 1947 hun khawng gen nai dah phot ni in, 1974 thukhunpi zui-a kiteelna huam sunga Zogam pawl khat bang pen 2008 thukhunpi kiteelna gamhuam sungah kihel nawn lo hi.
Gambup upadi bulpi(Constitution) pen ei’ hamphat nading bangmah om het lo ahih manin, 2010 kiteelna bawl ding pen lau lo tak-a ih nial tek ding kisam mahmah hi ci’n, mimal kim k’ong zawn nuam hi.
Man Ngaih Hau (Haukhek)
Tokyo, Japan
Gam ki-ukna constitution a kibawl ciangin, mipi thukimna vote kila aa a kibawl bek hi-a, tu-a ih zat ding “Gambup thukhun bulpi-2008” pen suakta tak-a mipi’ thukimna tawh kibawl hi masa lo pah himhim hi. (A kibawldan pen thuuk gen nai kei phot ni.) Ahi zongin, hong ding mite leh ki-ukna nuai-a om mipite’ kikal-ah ki-ukna, thukhenna leh thukhun bawlnate a lemtaang dingin bawl kul hi. Hih “Gambup thukun bulpi-2008” pen galkap kumpite’ deihna bek tawh thatang suanga a kikipsak cih ih phawk ding kisam ka sa hi. Thukhun-ah kiteel kullo teeltuam tangmi a kihel thei gam icih-te en le hang, government leh constitutional monarchy a neikhawm gamte hi-a, ei’ gam aa kumpite pen dictators bek hi-in, monarch hi lo ahih manin, mipi’ teel kullo teeltuam cih pen aneih theih nading thu om lo hi. Gtn-in tangtawng pek aa kipan leitungbup-ah a minthang, gam-ukna a nei England kumpinu leh tuazah aa minthang lua ahih loh hang’ a tawntunga gam-ukna thunei ih veeng Thai kumpipa cih bang longal in teeltuam taangmi nei thei lo hi. Brunei pen ukpi thuneihna tawh a ki-uk gam hi-a, ukpite’ teeltuam tangmi a kikoih thei hi. Tu-a ih galkap kumpite pen thau tawi-a, ki-ukna power a latawmte ahih manin, teeltuam tangmi cih bang neih theih nading thu om vet lo hi. Ih Kawlgam(Union of Burma) leh ih Zogam pen hih galkap kumpite’ apu apa’ khanga kipan a thuneih theihna gam uh hi lo hi.
Tua ban-ah hun khat lai-in, Kawlgam sunga om minamte pen ei le ei a ki-uk minamte ihih manin, ih gam tek-ah kiteeng hi-a, leitang hoih leh leisung sumpiang anei gamte kizuan-in, a khangto zawdeuh a khuamu zawdeuh-te zong a gam tek pan un pusuakkhia uh hi. Zogam-a an piang pen Zomite’n ih kham zo kei lai-a Zogam-ah leisung sumpiang ih nei kei hi. Tua ban-ah mipi’ om theih nading leh mipi’ nasep neih theih nading sang thupi khawng factory khawng ih nei kei hi. Mite sangin khuadak hakzaw ihih manin, ih pusuakkhia kei hi. Tua ahih manin ih gam-ah mi ong teeng lo-a, ei bek mah sawt a teeng pen ihi hi. Galkap kumpimasa in hong aa kipan kumpi nasem ki tam-a, mun tuamtuam kipuak kawikawi ahih manin minpua lo mite ut lo pipi-in, ih gam-ah tawm hong tung panpan ahi lai hi. Union system deihna tawh hi zaw loin, minpua lo ih gam-a ong tung kumpi nasemte pen amau’ ut amau teel tawh hong pai hi peuhmah lo uh hi.
Sum zat, sum ngahna tawh kisai bang pen, tuazah-a sum bei nadinga ih gam a kipuahna om het lo aa, minpua lo kumpi nasem, galkap tampi ong koih man u’a khasum piakna khawng hi lel dingin, ka um hi. Ih gam ong kipuahsak hen la, sang hoih pipi khawng, factory lian pipi khawng ong koih le uh, mundang-ah sum zong paai zongin, ki paikhia peuhmah lo ding hi. Self–sufficiency ih neih sunsun ih buh lei omna ih gam nangawn a thu om het lo-a, a khuaphawk keei lo ih phaitamte’ kiangah hong piaksak dih zen bang pen, ngaihsun thei le’ng a na mah hi cih ding lohngal bangmah om kei. 1947 hun khawng gen nai dah phot ni in, 1974 thukhunpi zui-a kiteelna huam sunga Zogam pawl khat bang pen 2008 thukhunpi kiteelna gamhuam sungah kihel nawn lo hi.
Gambup upadi bulpi(Constitution) pen ei’ hamphat nading bangmah om het lo ahih manin, 2010 kiteelna bawl ding pen lau lo tak-a ih nial tek ding kisam mahmah hi ci’n, mimal kim k’ong zawn nuam hi.
Man Ngaih Hau (Haukhek)
Tokyo, Japan

Post a Comment
Ngaihsutna hoih thei penpen tawh a nuai ah Comment na pia zel in maw Sanggam. Laigelh mite thapia in, mi a tampipi te muh theih dingin na Share kawikawi in. Lungdam.